Osetia Południowa – terytorium sporne w północnej Gruzji, obejmujące tereny istniejącego do 1991 roku Południowoosetyjskiego Obwodu Autonomicznego ówczesnej Gruzińskiej SRR. Zajmuje powierzchnię 3,9 tys. km².
W 1991 roku lokalne władze utworzyły Republikę Osetii Południowej, która ogłosiła niepodległość, chcąc uniezależnić się od Gruzji i połączyć z sąsiednią Osetią Północną. Zgodnie z prawem międzynarodowym Osetia Południowa stanowi integralną część Gruzji, z drugiej strony deklaracja niepodległości Osetii Południowej nie była nielegalna, ponieważ według Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości nic w prawie międzynarodowym nie zabrania takich deklaracji. Republika ta jest de facto niepodległa, stanowi państwo nieuznawane, pozostające w silnej zależności od Rosji.
Abchazja – terytorium na wschodnim wybrzeżu Morza Czarnego, formalnie część Gruzji, faktycznie państwo nieuznawane ze stolicą w Suchumi, położone nad Morzem Czarnym i na zachodnim Kaukazie. Zajmuje powierzchnię 8550 km², zamieszkuje je ponad 240 tys. Osób.
Od 1992 Abchazja jest w praktyce niepodległym państwem, pozostającym poza zwierzchnością władz gruzińskich, którego władze stosują nazwę Republika Abchazji.
Proces oddzielenia się Abchazji i Osetii Płd. od Gruzji
Abchazja, która ma znacznie bogatsze tradycje państwowe, całkowicie zerwała związki z Gruzją w 1993 r., po trwającej rok, krwawej wojnie. Abchazów, którzy stanowili zaledwie 18 proc. spośród ok. 500 tys. mieszkańców autonomicznej republiki w ramach Gruzji, wsparła wówczas Rosja oraz czeczeńscy separatyści ze słynnym watażką Szamilem Basajewem na czele. W wyniku walk z Abchazji wygnano ok. 200-250 tys. etnicznych Gruzinów (ok. 40 proc. ówczesnej populacji), którzy wciąż czują się uchodźcami i którzy nie mają prawa wrócić do swoich domów.
W Abchazji, w szczególności w granicznym okręgu Gali, mieszka obecnie ok. 50 tys. Gruzinów, którzy jednak w większości nie mają obywatelstwa abchaskiego, gdyż prawo tej separatystycznej republiki zabrania posiadania podwójnego (w szczególności gruzińskiego) obywatelstwa, z wyjątkiem rosyjskiego. Mimo tych czystek Abchazowie nie stanowią więcej niż 50 proc. mieszkańców kontrolowanego przez siebie terytorium (ok. 25-30 proc. stanowią Rosjanie i prorosyjsko nastawieni Ormianie).
Zupełnie inaczej jest w przypadku Osetii Południowej, która do inwazji rosyjskiej w 2008 r. utrzymywała ścisłe związki z Gruzją, mimo ogłoszonej w 1991 r. niepodległości i starć zbrojnych, które trwały do 1992 r. Problem w tym, że Osetia Płd. była sztucznym tworem wymyślonym przez bolszewików i do 2008 r. nie stanowiła zwartego terytorium (wioski osetyjskie rozsiane były wśród wiosek gruzińskich uznających zwierzchnictwo Tbilisi). Na terytorium zamieszkanym zaledwie przez 100 tys. osób Osetyjczycy stanowili ok. 2/3, a Gruzini 1/3. Antygruzińskie czystki i integracja separatystycznego terytorium nastąpiła dopiero pod osłoną rosyjskich wojsk, a populacja tak ujednoliconego etnicznie terytorium zmniejszyła się do ledwie 50 tys. osób. Warto dodać, że w Osetii Północnej, będącej podmiotem federacyjnym Federacji Rosyjskiej, mieszka niemal pół miliona Osetyjczyków. Fakt ten determinuje fikcyjność osetyjskiej niepodległości.
Państwa uznające niepodległość Osetii Południowej i Abchazji:
- Rosja – 26 sierpnia 2008
- Nikaragua – 5 września 2008
- Wenezuela – 10 września 2009
- Nauru – 16 grudnia 2009
- Syria – 29 maja 2018
